Farklı ictihad müminler için rahmettir...
10/09/2022 Cumartesi Köşe yazarı A.D
"Eshabım gökteki yıldızlar gibidir. Hangisine uyarsanız hidayete erersiniz. Eshabımın ihtilafı [farklı ictihadları] sizin için rahmettir."
Bir şey, bir mezhepte
bir ibadeti bozarken, diğer mezhepte bozmuyor. Yahut bir şey bir mezhepte
helalken diğer mezhepte haram olabiliyor... Efendim, müctehidlere bu yetkiyi
yani ictihad etme yetkisini Allahü teâlâ ve Resulü vermiştir. Allahü teâlânın
gönderdiği dinlerde de böyle farklı hükümler vardır. Mesela Âdem aleyhisselamın
dinindeki bir husus helalken, daha sonraki dinlerde bu haram kılınmıştır. Tersi
de olmuştur. Hayvanların iç yağı Musa aleyhisselamın dininde haramken, daha
sonra helal kılınmıştır... Hak mezheplerin arasındaki farklar, hak dinler
arasındaki farka benzemektedir. Hadis-i şerifte mealen buyuruldu ki:
(Eshabım gökteki
yıldızlar gibidir. Hangisine uyarsanız hidayete erersiniz. Eshabımın ihtilafı [farklı
ictihadları] sizin için rahmettir.) [Taberani, İbni
Asakir, Hatib]
Her biri müctehid olan
Eshab-ı kiramın da, diğer müctehidlerin de farklı ictihadları rahmettir.
Müctehid ictihadında isabet etmese bile yine sevab alır. Onun, isabet etmemiş
olan ictihadıyla amel eden de kurtulur. Bir hadis-i şerifte mealen şöyle
buyuruldu:
(Müctehid, ictihadında
isabet ederse on, isabet etmezse, bir sevab alır.) [Buhari, Ebu Davud,
İ.Ahmed]
Eshab-ı kiramdan Ebu
Said-i Hudri hazretleri rivayet ediyor:
Seferde iki kişi, su
bulamadıkları için teyemmüm ederek namazlarını kılıyorlar. Sonra vaktin içinde
suyu bulunca, biri kendi ictihadına göre abdest alıp namazını iade ediyor,
diğeri de kendi ictihadına göre iade etmiyor... Durum Resulullah
efendimize arz edilince, her ikisini de uygun bulup şöyle buyuruyor:
(Namazı iade etmeyen;
sünnete uymakla isabet etti. Abdest alıp iade eden de, iki sevab aldı.) [Nesai, Ebu
Davud]
Görüldüğü gibi,
Peygamber efendimiz ikisine de yanlış dememiş, ikisinin de sevab
kazandığını bildirmiştir. Müctehidlerin ictihad etmeleri ve kendi ictihadlarına
uygun hareket etmeleri gerektiği gibi, müctehid olmayanların da, tâbi olduğu
mezhep imamının bildirdiğine uymaları şarttır...
İslam dininde yasak
olan; fakat daha önceki dinlerde yasak olmayan bir şeyi, "Nasıl olsa diğer
dinlerde haram değildi" diye işleyen, haramdan kurtulmaz. Kendi
mezhebinde haram olan bir şeyi de, "nasıl olsa diğer hak mezhepte haram
değil" diyerek yapması caiz olmaz.
Ancak bir zaruret veya bir ihtiyaç varsa, o zaman diğer mezheplerden birinin hükmüne uyarak onu taklit edebilir. İşte, dört hak mezhebin Müslümanlar için rahmet olması da, bu demektir. Mesela, abdest alırken istemeden boğazına su kaçan kimse, orucunu kurtarmak için, Hanbelî veya Şafiî mezhebini taklit edebilir. Bu, mezheplerdeki rahmet olan hususlara bir örnektir...
