Kur’ânda müteşabih âyet-i kerimeler vardır
14/11/2021 Pazar Köşe yazarı V.T
Allahü teâlâ hiçbir
şeye benzemediği hâlde, sanki benzediğini bildiren âyetlere müteşabih âyetler
denir.
Ömer bin Osman Cenzî
hazretleri tefsir, hadîs ve nahiv âlimlerindendir. 478 (m. 1085) yılında
Azerbaycan’daki Cenz şehrinde doğdu. Memleketinde zamanın en büyük âlimlerinden
ilim öğrenip, âlimlerinden oldu. Sonra Bağdad’a gitti. Büyük âlimlerin
sohbetlerinde bulunup derslerine devam etti. İlimde çok yükseldi. 550
(m. 1155) yılında Türkistan’da Merv’de vefât etti. Bir dersinde şunları
anlattı:
Kur’ân-ı kerimde
mecazi ifadeler çoktur. Müteşabih âyetler vardır. Bunlara görünen manayı vermek
çok yanlış olur. Bilhassa Allahü teâlâ ile ilgili mecazlar, müteşabih olanlar
daha önemlidir. Allahü teâlâ hiçbir mahluka, yani hiçbir şeye benzemez. Çünkü,
Kur’ân-ı kerimde buyuruluyor ki: (Leyse kemislihi şeyün [Onun
benzeri hiçbir şey yoktur].) [Şura 11] (Sübhanekallahümme [Allah’ım,
Seni noksan sıfatlardan tenzih eder, kemâl sıfatlar ile tavsif ederim].) [Yunus
10]
Allahü teâlâ hiçbir
şeye benzemediği hâlde, sanki benzediğini bildiren âyetlere müteşabih âyetler
denir. Bunlardan bazıları şöyledir:
(Kıyamet günü yeryüzü
Allah’ın kabzasında olur, gökler de sağ eliyle dürülür.) [Zümer 67]
(Yahudiler, Allah’ın
eli bağlıdır, dediler. Hayır, Allah’ın iki eli de açıktır.) [Maide 64]
(Allah’ın eli onların
ellerinin üzerindedir.) [Fetih 10]
(Doğu da Batı da
Allah’ındır. Nereye dönerseniz Allah’ın yüzü oradadır.) [Bekara115]
(Allah Arş'a istiva
edendir. Nerede olsanız, O sizinle beraberdir.) [Hadid 4]
(Allah yerin ve
göklerin nurudur.) [Nur 35]
Bu âyetlerde bildirilen el, yüz ifadeleri, bir mahlukun eli veya yüzü gibi sanılabilir. Hâlbuki Allah hiçbir mahluka benzemez. İstiva kelimesi oturmak sanılırsa Allah mahluklara benzetilmiş olur ve yukarıdaki âyetlere aykırı olur. Nerede olursanız sizinle beraberdir ifadesi de mecazidir. Çünkü O mekândan münezzehtir. Son âyette Allah nur sanılır. Halbuki nur da yaratıktır. Kur’ânda tevil gereken Kinaye, Mecaz ifade eden birçok âyet vardır. Mesela: Zalim köylüler için (zalim köy) denmiştir. (Nisa 75), (Köy halkına sor) yerine, (köye sor) denmiştir. (Yusüf 82) Resulullaha (sallallahü aleyhi ve sellem), (Vahfid cenaheke lil müminin [Kanadını müminler için indir]) buyuruluyor. (Hicr 88) Bu da mecazdır. Yani şefkat et, tevazu göster demektir. (Körle gören [kâfir ile mümin] karanlıkla aydınlık [Bâtıl ile hak], gölge ile sıcak [Cennetle Cehennem] bir olmaz. Dirilerle ölüler de bir olmaz. Elbette Allah, dilediğine işittirir. Sen kabirdekilere [inatçı kâfirlere] işittiremezsin, sen sadece bir uyarıcısın.)
