Fıkh âlimleri yedi tabakadır
16/01/2020 Perşembe Köşe yazarı O.Ü
Kemal Paşazâde fıkıh âlimlerinin derecelerini Vakfunniyyât
kitâbında açıklamıştır.
Sual: Müctehidlerin, fıkıh âlimlerinin hepsi aynı derecede midir yoksa
bunların da kendi aralarında dereceleri var mıdır?
Cevap: Fıkıh âlimleri yedi tabakadır. Kemal Paşazâde Ahmed bin Süleyman
Efendi, Vakfunniyyât kitâbında bu yedi dereceyi şöyle anlatıyor:
1-İslamiyette mutlak müctehid olan âlimlerdir. Bunlar Edille-i erbe'adan,
dört kaynaktan hüküm çıkarmak için, usul ve kaideler koymuşlar ve koydukları
esaslara göre, ahkam, hüküm çıkarmışlardır. Dört mezheb imamı bunlardandır.
2-Mezhebde müctehitlerdir. Bunlar, mezheb imamının koyduğu kaidelere
uyarak, dört delilden ahkam, hüküm çıkaran İmam-ı Ebu Yusuf, İmam-ı Muhammed ve
benzerleridir.
3-Meselelerde müctehid olanlardır. Bunlar, mezheb imamının bildirmediği
meseleler için, mezhebin usül ve kaidelerine göre ahkam, hüküm çıkarırlarsa da,
mezheb imamına uygun çıkarmaları şarttır. Tahâvî, Hassâf Ahmed bin Ömer,
Abdullah bin Hüseyin Kerhî, Şems-ül-eimme Halvânî, Şemsül-eimme Serahsî, Fahrül
islâm Alî bin Muhammed Pezdevî, Kâdîhân Hasen bin Mensûr Fergânî ve
benzerleri gibi.
4-Eshab-ı tahric, ictihat derecesinde olmayıp, müctehitlerin çıkardığı,
kısa, kapalı bir hükmü açıklayan âlimlerdir. Ahmed bin Alî bin Ebî Bekr Râzî
bunlardandır.
5-Erbab-ı tercih, müctehitlerden gelen birkaç rivayet arasından birini
tercih ederler. Ebülhasen Kudûrî, Hidâye sahibi Burhâneddîn Alî Mergınânî gibi.
6-Mukallitler olup, bir mesele hakkında gelen çeşitli haberleri,
kuvvetlerine göre sıralayıp yazmışlardır. Kitaplarında reddedilen rivayetler
yoktur. Kenz-üd-dekâık sahibi Ebülberekât Abdullah bin Ahmed Nesefî ve Muhtâr
sahibi Abdullah bin Mahmut Mûsulî, Vikâye sahibi Burhânüşşerî'a Mahmûd bin
Sadrüşşerî'a Ubeydüllah ve Mecma'ul-bahreyn sahibi İbnüssâ'âtî Ahmed bin Alî
Bağdâdî bunlardandır.
7-Zayıf haberleri, kuvvetlilerinden ayıramayan mukallitlerdir. Bunlar
okuduklarını iyi anladıkları ve anlamayan mukallitlere açıkladıkları için,
fıkıh âlimlerinden sayılmışlardır.
***
Sual: Yemesi, içmesi helal olan şeyleri, insan istediği kadar yiyip
içebilir mi yoksa bir sınırı var mıdır?
Cevap: Yemesi haram olmayan şeyleri, doyuncaya kadar yemek, içmek mubahtır.
Doyduktan sonra yemek, içmek ise, haramdır. Haramdan kaçınmak, farzı yapmaktan
da çok sevaptır.
