Zaruret hâlinde orucu bozmak
29/03/2024 Cuma Köşe yazarı O.Ü
Sual: Açlık veya susuzluk gibi böyle zaruri durumlarda başlanmış oruç bozulabilir mi?
Cevap: Konu ile alakalı
olarak Uyûn-ül-besâirde deniyor ki:
“İnsanın kullandığı şeyler beşe ayrılır. Bunlar zaruret,
ihtiyaç, menfaat, ziynet ve fudüldür. Kullanılmadığı zaman insanın helakine
sebep olan yasak şeyi kullanmak zaruret olur. Kullanılmaması sıkıntıya,
meşakkate sebep olursa, buna ihtiyaç denir. Faydası, menfaati olmayıp, yalnız
gösteriş için kullanılan şeye, ziynet denir. İhtiyaç olunca, orucu bozmak caiz
olur. Bahr-ür-râıkda diyor ki: Bir ibadete başlayınca, bunu özür olmadan bozmak
haramdır. Farz olan orucu bozmak için sekiz özür vardır: Hastalık, sefere,
yolculuğa çıkmak, ikrah yani zalimin zorlaması, kadının hamile olması, çocuk
emzirmek, açlık, susuzluk ve ihtiyarlık.” Uyûn-ül-besâir kitabında
bildirilen ihtiyaç, bu sekiz özürden biri demektir.
Buğday ekmeği, koyun eti, yağlı yemek, menfaattir.
Tatlı yemek, ziynettir. Mubahları kullanmakta taşkınlık, fudüldür. Zaruret
olunca, yalan yere yemin etmek caiz olmaz. Tariz söylemek, yani iki manalı
kelime söyleyip yemin edilir. Aç kalanın ölmeyecek kadar leş yemesi, zaruret
olur. Abdest alırken elbiseye su sıçraması, hayvan idrar yaparken, üstündekinin
elbisesine sıçraması zarurettir.”
Sual: Zengin bir kimse, niyet etmeden para, mal
dağıtsa, bu verdiği para ve mallar zekât yerine geçer mi?
Cevap: Her ibadete
mahsus olan farzların yerine getirilmesi şarttır. Zekâtın da farzı yerine
getirilmezse, zekât verilmiş olmaz. Zekâtın farzı birdir, bu da, niyet
etmektir. Niyet kalb ile olur. Malın zekâtını ayırırken veya Müslüman fakire
verirken; “Allah rızası için, zekât vereceğim” diye niyet edip de fakire veya
zekâtını fakirlere vermek için vekil ettiği kimseye verirken hediye veriyorum
dese, caiz olur, söze bakılmaz. Zekât ve sadaka diye birlikte niyet ederse,
imâm-ı Ebû Yûsüf'e göre, zekât olur. İmâm-ı Muhammed'e göre, sadaka olur,
zekâtını vermemiş olur.
Sual: Zekâtını vermeden ölen kimsenin zekât borçlarını,
mirasçıları ödeyecek midir?
Cevap: Vasiyet etmemiş meyyitin, bıraktığı maldan zekat
borcu verilmez. Çünkü niyet etmesi lazım idi. Vârisleri, kendi mallarından
ödeyebilirler. Bu takdirde, zekâtın iskatı yapılmış olur.
