Hadîs-i şerîfleri tespit ve tetkik hususu...
30/01/2021 Cumartesi Köşe yazarı V.T
Hadîs-i şerîflerin çeşitlerini tespit etmek ve bunları tetkik etmek, usûl-i
hadîs ilminin konusudur,
Takıyyüddîn Osman Şehrezûrî hazretleri hadis ve fıkıh âlimidir. 577'de (m.
l181) Kuzey Irak'taki Erbil'e bağlı Şehrezûr'un Şerehân köyünde doğdu. Harran,
Musul, Şam ve Bağdat'ta ilim tahsil etti. 643 (m. 1245)’de vefat etti.
"Mukaddimetü İbni's-Salah" isimli Usûl-i hadis kitabı meşhurdur. Bu
eserinde şöyle buyuruyor:
Hadîs-i şerîflerin çeşitlerini tespit etmek ve bunları tetkik etmek, usûl-i
hadîs ilminin konusudur. Bu hususta kütüphaneler dolusu kitaplar yazılmıştır.
Burada, hadîs-i şerîflerin çeşitleri, kısa târif ve açıklamaları ile birlikte
bildirilecektir:
1. Hadîs-i mürsel: Sahâbe-i kirâmın ismi söylenmeyip, Tâbiînden birinin
doğruca “Resûl-i Ekrem buyurdu ki...” dediği hadîs-i şerîflerdir.
2. Hadîs-i müsned: Resûl-i ekreme isnâd eden Sahâbînin ismi bildirilen
hadîs-i şerîflerdir. Müsned hadisler, müttasıl veyâ münkatı’ olur.
3. Hadîs-i müsned-i müttasıl: Resûl-i ekreme kadar, isnâdı müttasıl olan,
yâni aradaki râvilerden hiçbiri noksan olmayan hadîs-i şerîflerdir.
4. Hadîs-i müsned-i münkatı: Sahâbîden gayrı bir veyâ birkaç râvîsi
bildirilmeyen hadîs-i şerîflerdir.
5. Hadîs-i mevsûl: Sahâbînin, “Resûlullah’tan işittim, böyle buyurdu”
diyerek haber verdiği, hadîs-i müsned-i müttasıl demektir.
6. Hadîs-i mütevâtir: Birçok Sahâbînin, Resûl-i ekremden ve başka birçok
kimsenin de bunlardan işittiği ve kitâba yazılıncaya kadar, böyle hep çok
kimselerin haber verdiği hadîsi şerîflerdir ki, bunların, bir yalan üzerinde
söz birliği yapmalarına imkân olmaz. Mütevâtir olan hadîs-i şerîflere muhakkak
inanmak ve yapmak lâzımdır. İnanmayan, İslâm dîninden çıkar.
7. Hadîs-i meşhûr: İlk zamanda bir kişi bildirmişken, ikinci asırda şöhret
bulan hadîs-i şerîflerdir. Yâni bir kimsenin Resûl-i ekremden o kimseden de,
çok kimselerin ve bunlardan dahi, başka kimselerin işittiği hadîs-i şerîfler
olup, son duyulan kimseye kadar, artık hep mütevâtir olarak bildirilmiştir.
8. Hadîs-i mevkûf: Sahâbiye kadar söyleyen hep bildirilip, Sahâbinin,
Resûl-i ekremden işittim demeyip, “Böyle buyurmuş” dediği hadîs-i
şeriflerdir.
9. Hadîs-i sahih: Âdil ve hadis ilmini bilen kimselerden işitilen, müsned-i
müttasıl ve mütevâtir ve meşhur hadislerdir.
10. Haber-i âhâd: Hep bir kimse tarafından söylenilen, müsned-i müttasıl hadîs-i şerîflerdir.
