Zarf ve mazruf
Zarf ve mazruf
Sual: (Allah rahmet etsin) sözü yanlıştır. Çünkü rahmet; acımak, esirgemek anlamındadır. (Allah acımak etsin) denir mi? (Allah acısın, merhamet etsin) denir. (Vatan sevgisi imandandır) demek de böyledir. Vatan ne ki, sevilsin? (Zaman sana uymazsa sen zamana uy!) sözü de yanlıştır. Zaman ne ki, ona uyulsun?
CEVAP
Her üç söz de doğrudur. Zarf söylenir, mazruf yani zarfın içindeki anlaşılır. Zamana uymak, o zamanda yaşayan insanlara uymak, onlar gibi hareket etmek demektir. Burada zarf zaman, mazruf da o zamandaki insanlardır. Kur’an-ı kerimde olduğu gibi, Türkçede de buna örnekler vardır:
1- Yusuf aleyhisselam, kardeşlerinin çuvalına bir tas koyup, (Tası siz mi aldınız, arayacağız) dediklerinde, kardeşleri, (Biz peygamber çocuklarıyız, hırsızlık etmeyiz. İsterseniz karyeye sorun) dediler. Karye, köy, şehir demektir. Burada zarf söylenmiş, yani şehir denmiş, mazruf anlaşılır. Mazruf da şehir halkıdır. (Köy halkına sor) yerine, (Köye sor) denmiştir. (Yusuf 82)
2- Zâlim köylüler mânâsında, (Zâlim köy) ifadesi kullanılmıştır. (Nisa 75) Burada da zarf köy, mazruf köy halkıdır.
3- (Vatan sevgisi imandandır) hadisi şerifi aynıdır. Zarf vatandır, mazruf ise vatandaki insanlardır.
4- (Kalorifer yanıyor) denince, kaloriferin kendisi yanmıyor. İçindeki su ısınmış deniyor. Zarf kalorifer, mazruf içindeki sudur. Soba yanıyor demek de böyledir. Yanan soba değil, içindeki kömür, odun veya gazdır.
5- (Bu sınıf tembel) denince, öğrencilerin tembelliği anlaşılır. Zarf sınıftır, mazruf talebelerdir.
6- (Şeref-ül mekân bil mekîn=Bir yerin şerefi içindekilerle ölçülür.) Yani şeref yerle değil, oradaki insanlarla ölçülür. Bundan Kâbe ve camiler müstesnadır.
7- (Yarışmayı kolej kazandı) denince, kolejdeki öğrenciler anlaşılır.
8- (Dünya lânetlenmiştir) hadis-i şerifinde de lânetlenen, dünya değil haramlardır.
9- (Rahmetullahi aleyh=Allah ona rahmet etsin) demek, Allah ona merhamet etsin, acısın demektir. (Farzları öğrenip onunla amel edene veya başkasına öğretene Allah rahmet etsin) hadis-i şerifi de böyledir.
