Ney de, bir çalgı aletidir
16/12/2024 Pazartesi Köşe yazarı O.Ü
Sual: Ney bir çalgı aleti midir, bunu, ilahilerde, dinî sözlerde veya şiirlerde kullanmak uygun olur mu?
Cevap: Ses çıkarmak için
kullanılan cansız cisimlere Mizmar, çalgı aleti denir. Gök gürlemesi,
top, tüfek, baykuş, papağan, çalgı değildirler. Ses çıkaran eğlence aletleri,
davul, dümbelek, zilli maşa, ney, kaval, hep çalgıdır. Çalgı, kendiliğinden ses
çıkarmaz. Ses çıkarmak için, davula vurmak, neyi, kavalı, üflemek
lazımdır. Bunlardan çıkan ses, insanın değil, bu çalgıların hasıl ettiği
sesdir. İbni Abidînde deniyor ki:
“Lu’b, la’ib, lehv ve abes, hepsi oyun ile vakit
geçirmektir. Tavla, ondört taş oynamak, bütün çalgıları çalmak, dinlemek, raks,
dans etmek, hokkabazlık, şaklabanlık etmek, el çırpmak, hep oyun olup, tahrimen
mekruhturlar. Devamlı yapılırsa veya farzları yapmaya mâni olurlarsa, kumar ile
yapılırsa, söz birliği ile haram olurlar. Tef, kaval, ney çalmak ve dinlemek de
böyledir. Hadis-i şerifte; (Her türlü lehv haramdır. Yalnız, zevce ile
oynamak, at ve silah ile talim, yarış yapmak caizdir) buyuruldu.”
Merâkıl-felâhda ve Tahtâvî şerhinde deniyor ki:
“Duanın ve her zikrin sessiz olması efdaldir.
Tarikatçıların yaptıkları gibi, raksetmek, dönmek, el çırpmak, tef, dümbelek,
ney, saz çalmak, söz birliği ile haramdır.”
Celâleddîn-i Rûmî hazretleri, ney çalmadı, raks
etmedi, dönmedi. Bunları, sonradan gelen cahiller uydurdu. Hikmet yani fen,
sanat, faydalı şeyler ve nasihat bildiren şiirler yazmak ve sesle okumak
helaldir. Şehvete ait şiirler okumak haramdır. Bunları okumak kalbde nifak
yapar. Üflemekle, vurmakla, temas veya tel ile çalınan bütün çalgıları çalmak,
dinlemek ve dinlemeye gitmek haramdır. Peygamber efendimiz çalgı çalınan bir
yere tesadüf ettiğinde, mübarek parmaklarını kulaklarına tıkadılar. Kur’ân-ı
kerimi, mevlidi, ezanı ve ilahileri çalgı çalarken okumak veya çalgı aletleri
ile okumak küfürdür. Haram bulunan şiirleri okumak mekruh, teganni ile okumak
ve fuhuş olanları okumak haramdır.
Berîka kitabında, şeyh-ül-islâm
Ebüssü’ûd efendinin fetvası yazılıdır. Bu fetvada helal ve haram olan
teganniler bildirilmektedir. Çalgılar hakkında hiçbir şey yazılı değildir. Ney
ve çalgı çalanların, bu fetvayı ileri sürmeleri, Ebüssü’ûd efendiye iftira
olmaktadır.
