Müslüman, konuşurken nelere dikkat etmelidir?
09/06/2021 Çarşamba Köşe yazarı H.Y
"Resûlullâhın (sallallâhü aleyhi ve sellem) konuşması her
dinleyenin rahatlıkla anlayabileceği şekilde açıktı."
Konuşma âdâbı -3-
İnsanların, dünya ve âhiret saadetine kavuşmaları için gönderilen
güzel dînimiz, konuşma âdâbı ile alâkalı bir kısım kâideler koymuştur ki,
bunları şöyle sıralayabiliriz:
1. Açık ve anlaşılır bir şekilde muhatabın seviyesine göre
konuşulmalı, gerektiğinde önemli görülen ifadeler tekrar edilmelidir. Nitekim Eshâb-ı
kirâmın, fasih ve beliğ bir üslûp ile konuşan Peygamber Efendimiz hakkındaki şu
tespitleri oldukça önemlidir:
(Resûlullâh sallallâhü aleyhi ve sellemin konuşması her dinleyenin
rahatlıkla anlayabileceği şekilde açıktı.) [Ebû Dâvûd, Edeb,18]
(Konuştuğu zaman onun kelimelerini saymak isteyen sayabilirdi.) [Buhârî]
(İyice anlaşılmasını istediği kelime ve cümleleri, üç kere tekrar
ederdi.) [Tirmizî]
Sözün, muhatap tarafından iyice anlaşılabilmesi için bazen tekrar
edilmesi gerekebilir. Bu sebeple Kur'ân-ı kerîm'de câlib-i dikkat vâkıalar
önemine binâen birkaç kez tekrarlanmıştır. Meselâ şeytanın emr-i ilâhîye isyân
edip secde etmemesi yedi yerde, Musâ “aleyhisselâma îmân eden sihirbazların
durumu ise dört yerde tekrarlanmıştır. Fahr-i kâinât Efendimiz, namaz
kıldırırken dikkat çekici âyetleri bazen iki, bazen üç defâ tekrarlardı.
Sahâbeye nasihat ve ikazda bulunurken, bir kısım ifadeleri tekrarladığı olurdu.
Allah dostlarının sohbetlerinde de bu şekilde tekrarlara çokça rastlamak
mümkündür. Ancak bunun telkin maksatlı olması, sıkıcı olmaması ve cemaatin
seviyesine münasip olması gerekir. Sözü anlayacak kimsenin bulunmadığı
meclislerde konuşmak da nefesleri israf etmek mânâsına gelir. Zîrâ Meşhûrî'nin
dediği gibi; “Âkilân tâ söz mahallin bulmadıkça söylemez!”
2. Bilgiçlik taslama ve kendini başkalarına üstün gösterme niyetiyle yapmacık
konuşmalarda bulunmak veya insanların anlayamadıkları kelimelerle onlara hitap
etmemelidir. Sevgili Peygamberimiz, (Şüphesiz ki Allâh teâlâ, sığırın otu yerken
ağzında evirip çevirdiği gibi, sözü ağzında evirip çevirerek lügat paralayan
kimselere buğzeder) buyurmuştur. [Ebû Dâvûd]
Vazifesi, hakkı ve hakikati beyan olan Resülullâh sallallâhü aleyhi ve
sellem, konuşmalarında hiçbir zaman sanat kaygısı taşımamıştır. Sevgili
Peygamberimiz, tertemiz duygular içinde, şefkat ve merhamet hisleriyle dolu olarak
ve ruhunun en tabiî ifadeleriyle konuşmuştur. Böylece onun mübarek sözleri
apayrı bir güzellikte ve şanına yakışır bir hüsn-ü edeb üzere olmuştur.
3. İki kişi konuşurken, yanlarında bulunan üçüncü kişiyi dışlayarak
aralarında fısıldaşmamalıdır. Resûl-i ekrem Efendimiz böyle bir
tavrın, yalnız kalan kimsenin üzülmesine sebep olabileceğini belirtmektedir.
[Buhârî]
Olgun bir Müslüman ise mümin kardeşini üzecek ve kalbini incitecek davranışlarda bulunmak istemez.
