Dînin esaslarına dâir ilk eser...
13/12/2018 Perşembe Köşe yazarı V.T
"Dînin esaslarının tedvinini (düzenlenmesini) ilk önce İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe yaptı."
Beyâdî Ahmed Kemâleddîn Efendi, Osmanlı fıkıh âlimi ve İstanbul’un meşhur kadılarındandır. 1044 (m. 1634)’de İstanbul’da doğdu. Aslen Bosnalıdır. 1098 (m. 1687)’de İstanbul’da vefât etti. İşârât-ül-merâm adlı eserinin mukaddimesinden bir bölüm:
Dînî esaslarını, Kur’ân-ı azîmüşşânın muhkem âyet-i kerîmeleri ile beyân eden Allahü teâlâya hamd eder, Resûlullaha (sallallahü aleyhi ve sellem) ve insanları O’nun Sünnet-i seniyyesine davet eden Âline, Eshâbına (radıyallahü anhüm) ve kıyâmete kadar onlara ihsân ile tâbi olan âlimlere salât ve selâm ederim. Dînin esaslarının tedvinini (düzenlenmesini) ilk önce İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe yaptı. İmâm-ı Azam, dînin esaslarına dâir ilk eseri yazdığı gibi, dînin esaslarını kati delillerle de sağlamlaştırmıştır. Akâid mevzûunda Ehl-i sünneti müdâfaa ve desteklemek üzere “El-Fıkh-ül-ekber” ve “Er-Risâle” ismindeki eserlerini yazdı. Haricîler, Eshâb-ı kirâma düşman olan ve dil uzatanlar, Kaderîler ve dinsizler ile münâzaralarda bulundu.
Hanefî mezhebindeki ahkâm-ı islâmiyye, Eshâb-ı kirâmdan Abdüllah ibni Mes’ûd'dan “radıyallahü anh” başlayan yol ile meydâna çıkarılmışdır. Yani, mezhebin reisi olan İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe, fıkıh ilmini, Hammâd'dan, Hammâd da, İbrâhîm-i Nehâî'den, bu da Alkama'dan, Alkama da, Abdullah bin Mes’ûd'dan, bu da Resûl-i ekremden “sallallahü aleyhi ve sellem” almıştır. Ebû Yûsüf, Muhammed, Züfer bin Hüzeyl ve Hasen bin Ziyâd, hep, İmâm-ı Azam'ın talebesidir “rahimehümullah”. Bunlardan, İmâm-ı Muhammed, din bilgilerinde, bin kadar kitap yazmıştır. İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe “rahmetullahi aleyh”, fıkıh bilgilerini toplayarak, kısımlara, kollara ayırdığı ve üsûller, metotlar koyduğu gibi, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” ve Eshâb-ı kirâmın “rıdvânullahi teâlâ aleyhim ecma’în” bildirdiği itikâd, îmân bilgilerini de topladı ve yüzlerce talebesine bildirdi. Talebesinden (İlm-i kelâm) yani îmân bilgileri mütehassısları yetişti. Bunlardan İmâm-ı Muhammed Şeybânî'nin yetiştirdiklerinden Ebû Süleymân Cürcânî ve bunun talebelerinden Ebû Bekr-i Cürcânî meşhûr oldu. Bunun talebesinden de, Ebû Nasr-ı İyâd, kelâm ilminde, Ebû Mensûr-i Mâtürîd'yi yetişdirdi. Ebû Mensûr, İmâm-ı Azam'dan gelen kelâm bilgilerini, kitaplara yazdı. Yoldan sapmış olanlarla çarpışarak, Ehl-i sünnet itikâdını kuvvetlendirdi, her tarafa yaydı.
