Ney de, bir çalgı aletidir
16/12/2022 Cuma Köşe yazarı O.Ü
Ses çıkarmak için kullanılan
cansız cisimlere "mizmar" çalgı aleti denir.
Sual: Ney
bir çalgı aleti midir, bunu, ilahilerde, dinî sözlerde veya şiirlerde
kullanmak uygun olur mu?
Cevap: Ses
çıkarmak için kullanılan cansız cisimlere mizmar, çalgı aleti denir. Gök
gürlemesi, top, tüfek, baykuş, papağan, çalgı değildirler. Ses çıkaran eğlence
aletleri, davul, dümbelek, zilli maşa, ney, kaval, hep çalgıdır. Çalgı,
kendiliğinden ses çıkarmaz. Ses çıkarmak için, davula vurmak, neyi,
kavalı, üflemek lazımdır. Bunlardan çıkan ses, insanın değil, bu
çalgıların hasıl ettiği sesdir. İbni Abidînde deniyor ki:
“Lu’b, la’ib, lehv ve abes, hepsi oyun ile vakit geçirmektir.
Tavla ondört taş oynamak, bütün çalgıları çalmak, dinlemek, raks, dans etmek,
hokkabazlık, şaklabanlık etmek, el çırpmak, hep oyun olup, tahrimen
mekruhturlar. Devamlı yapılırsa veya farzları yapmaya mâni olurlarsa, kumar ile
yapılırsa, söz birliği ile haram olurlar. Tef, kaval, ney çalmak ve dinlemek de
böyledir. Hadis-i şerifte; (Her türlü lehv haramdır. Yalnız, zevce
ile oynamak, at ve silah ile talim, yarış yapmak caizdir) buyuruldu.”
Merâkıl-felâhda ve Tahtâvî şerhinde deniyor ki:
“Duanın ve her zikrin sessiz olması efdaldir. Tarikatçıların
yaptıkları gibi, raksetmek, dönmek, el çırpmak, tef, dümbelek, ney, saz çalmak,
söz birliği ile haramdır.”
Celâleddîn-i Rûmî hazretleri, ney çalmadı, raks etmedi, dönmedi.
Bunları, sonradan gelen cahiller uydurdu. Hikmet yani fen, sanat, faydalı
şeyler ve nasihat bildiren şiirler yazmak ve sesle okumak helaldir. Şehvete ait
şiirler okumak haramdır. Bunları okumak kalbde nifak yapar. Üflemekle,
vurmakla, temas veya tel ile çalınan bütün çalgıları çalmak, dinlemek ve
dinlemeye gitmek haramdır. Peygamber efendimiz çalgı çalınan bir yere tesadüf
ettiğinde, mübarek parmaklarını kulaklarına tıkadılar. Kur’ân-ı kerimi,
mevlidi, ezanı ve ilahileri çalgı çalarken okumak veya çalgı aletleri ile
okumak küfürdür. Haram bulunan şiirleri okumak mekruh, teganni ile okumak ve
fuhuş olanları okumak haramdır.
Berîka kitabında, Şeyhülislâm Ebüssüûd Efendi'nin fetvası yazılıdır. Bu fetvada helal ve haram olan teganniler bildirilmektedir. Çalgılar hakkında hiçbir şey yazılı değildir. Ney ve çalgı çalanların, bu fetvayı ileri sürmeleri, Ebüssüûd Efendi'ye iftira olmaktadır.
