Mutlak adak ve şarta bağlı adak
31/10/2020 Cumartesi Köşe yazarı V.T
Şarta bağlı olan adağı, şart hâsıl olmadan önce yapmak caiz değildir.
Kara Mollazade Abdülhamid Efendi Nakşibendî şeyhlerinden fazilet sahibi bir
zat olup Ayıntaplıdır. Memleketinde tedris ve irşad ile hayatını geçirdi. 1278
(m. 1861)’de vefat etti. Eserlerinin en meşhuru, bir fıkıh kitabı olan Tahtâvî
haşiyesinin tercümesidir. Bu eserinde şöyle anlatır:
Bir şeyi adamak iki türlü olur: Mutlak adak, şarta bağlı adak.
1- Mutlak adak: (Allah için, bir yıl oruç tutacağım) demek gibidir. Bir
şarta bağlı değildir. Bunu söylerken, kastetmese de, söz arasında dilinden
çıkmış ise de, yapması vacib olur. Çünkü, adakta niyetsiz, düşünmeden söylemek,
ciddi, isteyerek söylemek gibidir. Hatta, (Allah için, bir gün oruç tutmak
üzerime borç olsun) diyeceği yerde, (bir ay oruç tutmak) diye ağzından çıksa,
bir ay tutması gerekir. Adak, yemine benzer. Bir kimse (Adağım olsun) dese,
neyi adadığını söylemese ve niyet etmese, yemin kefareti vermesi gerekir. Bir
kimse, Allah rızası için oruç tutayım dese, kaç gün olduğunu söylemese ve bir
şey niyet etmese veya yalnız adak için niyet etse, bu orucu adak olur ve üç gün
oruç tutar. Bunu söylerken, adak olmayıp, yemin olmasını niyet etse, yemin
olur. Orucu bozarsa, yemin kefareti gerekir. Adak edilen şeyin, farz veya vacib
olan bir ibadete benzemesi ve başlı başına bir ibadet olması gerekir. Mesela,
abdest almak, ölü kefenlemek başlı başına ibadet olmadıklarından adak olamaz.
Hasta ziyaret etmek, cenaze taşımak, gusletmek, cami içine girmek, Kur’ân-ı
kerimi tutmak, ezan okumak, cami bina etmek de ibadet ise de, başlı başına
ibadet değildir. Şarta bağlı olmayan adağı, fakir olsa da, hemen yapması
gerekir.
2- Şarta bağlı olan adak: Murat edilen şart hasıl olunca, adağı yerine
getirmesi gerekir. Yerine getirmeyip, yemin kefareti yapmak caizdir. Adak
yapmak, istenilen bir şeyin hâsıl olmasına bağlanırsa, şart ettiği şey hasıl
olunca, adak ettiği şeyi yapmak gerekir. Hâsıl olmasını istemediği bir şeyi
şart ederse, istemediği şey hasıl olunca, hac, oruç, sadaka, nafile namaz gibi
adaklarını, isterse yapar. İstemezse, yapmayıp, yemin kefareti verir. Mesela,
Ali ile konuşursam, Allah için yüz lira sadaka adağım olsun der ve Ali ile
konuşursa, isterse, sadakayı verir, isterse vermeyip, yemin kefareti verir.
Şarta bağlı olan adağı, şart hâsıl olmadan önce yapmak caiz değildir. Mesela, hastam iyi olursa, Allah için şu kadar sadaka vermek ve sevabını seyyid Ahmed Bedevi hazretlerine bağışlamak adağım olsun dense, hasta iyi olmadan önce adağı yapmak caiz olmaz. Hasta iyi olduktan sonra yapması gerekir.
