Karz-ı hasen ne demektir?
07/07/2023 Cuma Köşe yazarı O.Ü
Sual: Karz-ı hasen vermek ne demektir, nasıl verilir, ödeme zamanı nasıl olmalıdır?
Cevap: Ödünç vermeye
Karz-ı hasen denir ki çok sevaptır. Çarşıda, pazarda misli yani benzeri
bulunan her şeyi, belirsiz bir zaman sonra, misli geri verilmek üzere vermeye,
Karz-ı hasen denir. Ödünç vermek, aldım, verdim gibi sözleşme ile sahih olur.
Bir altın ödünç alan, bir altını öder. Değeri değişti diyerek önceki veya
sonraki değerde gümüş veya kâğıt lira veremez. Bunlar yerine altın da veremez.
Alacaklı kabul ederse caiz olur. Bir kimse gücü varken borcunu ödemezse,
alacaklı veya başkası, bundan zor ile alabilir. Hamza Efendi Risâlesi şerhinde
buyuruluyor ki:
“Ödünç verirken, zaman
tayin etmemelidir. Çünkü, zaman tayin ederse, malı, misli ile veresiye satmış
olur. Bu ise faiz olur. Senede ödeme tarihi koymamakla, ödünç veren kimse,
verdiğini geri almak hakkına her zaman malik olmakta, belli bir zamanı beklemek
zorunda kalmamaktadır. Zaman tayin etmeksizin ödünç vermeli ve arzu ettiği
zaman isteyip geri almalıdır. Cahillerin, ödünç verilen şeyin ödenmesi
istenirse, sevabı kalmaz demeleri, doğru değildir. Kalb kırmayarak, başa
kakmayarak, hakkını istemek caizdir. Kalb kırmak, ayrı bir günahtır.”
Sual: Hanefi
mezhebinde olup da ödünç vermek isteyen kimse, zaman tayin etmek isterse ne
yapması lazımdır?
Cevap: Bu konuda
Eşbâhda deniyor ki:
“Ödünç verirken,
senede ödeme tarihi koyabilmek yollarından biri de, Mâliki mezhebini taklid
etmektir. Mâliki mezhebinde, ödünç verirken, ödeme zamanının bildirilmesi
lazımdır.” Mîzân-ül-kübrâda da deniyor ki:
“Mâliki mezhebinde,
ödünç verilen malı ve satış senedini, ödeme zamanından önce veya sonra
isteyemez. Zamanında istemesi lazımdır.”
Fakat, başka mezhebi
taklid etmek, ancak, sıkışık durumlarda caiz olur. Taklid edilen mezhebin o
kunudaki bütün şartlarını öğrenip bunlara uymak lazım olur.
Sual: İlmihal
kitaplarında geçen mürâhık ne demektir, kimlere denir?
Cevap: Oniki ve dokuz
yaşlarını doldurup da, baliğ olmamış çocuğa mürâhık denir.
Sual: Ödünç verirken,
şunu da verirsen diye şart koşmak günah mı olur?
Cevap: Ödünç verirken
bir menfaati şart koşmak faiz olur. Haram olur. Ancak şart koşmadığı hâlde,
öderken ayrıca bir şey fazla vermek de caizdir.
