Karz-ı hasen ne demektir?
18/09/2020 Cuma Köşe yazarı O.Ü
Ödünç vermek, aldım, verdim gibi sözleşme ile sahih olur.
Sual: Karz-ı hasen vermek ne demektir, nasıl verilir, ödeme zamanı nasıl
olmalıdır?
Cevap: Ödünç vermeye Karz-ı hasen denir ki çok sevaptır. Çarşıda,
pazarda misli yani benzeri bulunan her şeyi, belirsiz bir zaman sonra,
misli geri verilmek üzere vermeye, Karz-ı hasen denir. Ödünç vermek, aldım,
verdim gibi sözleşme ile sahih olur. Bir altın ödünç alan, bir altını öder.
Değeri değişti diyerek önceki veya sonraki değerde gümüş veya kâğıt lira
veremez. Bunlar yerine altın da veremez. Alacaklı kabul ederse caiz olur. Bir
kimse gücü varken borcunu ödemezse, alacaklı veya başkası, bundan zor ile
alabilir. Hamza Efendi risâlesi şerhinde buyuruluyor ki:
“Ödünç verirken, zaman tayin etmemelidir. Çünkü, zaman tayin ederse, malı,
misli ile veresiye satmış olur. Bu ise faiz olur. Senede ödeme tarihi
koymamakla, ödünç veren kimse, verdiğini geri almak hakkına her zaman malik
olmakta, belli bir zamanı beklemek zorunda kalmamaktadır. Zaman tayin
etmeksizin ödünç vermeli ve arzu ettiği zaman isteyip geri almalıdır.
Cahillerin, ödünç verilen şeyin ödenmesi istenirse, sevabı kalmaz demeleri,
doğru değildir. Kalb kırmayarak, başa kakmayarak, hakkını istemek caizdir. Kalb
kırmak, ayrı bir günahtır.”
Sual: Hanefi mezhebinde olup da ödünç vermek isteyen kimse, zaman tayin
etmek isterse ne yapması lazımdır?
Cevap: Bu konuda Eşbâhta deniyor ki:
“Ödünç verirken, senede ödeme tarihi koyabilmek yollarından biri de, Mâliki
mezhebini taklit etmektir. Mâliki mezhebinde, ödünç verirken, ödeme
zamanının bildirilmesi lazımdır.” Mîzân-ül-kübrâda da deniyor ki:
“Mâliki mezhebinde, ödünç verilen malı ve satış semenini, ödeme zamanından
önce veya sonra isteyemez. Zamanında istemesi lazımdır.”
Fakat, başka mezhebi taklid etmek, ancak, sıkışık durumlarda caiz olur.
Taklid edilen mezhebin o kunudaki bütün şartlarını öğrenip bunlara uymak lazım
olur.
Sual: İlmihal kitaplarında geçen mürâhık ne demektir, kimlere denir?
Cevap: Oniki ve dokuz yaşlarını doldurup da, baliğ olmamış çocuğa Mürâhık
denir.
Sual: Ödünç verirken, şunu da verirsen diye şart koşmak günah mı olur?
Cevap: Ödünç verirken bir menfaati şart koşmak faiz olur. Haram olur. Ancak şart koşmadığı hâlde, öderken ayrıca bir şey fazla vermek de caizdir.
