Alışverişte hile yapmak
26/04/2025 Cumartesi Köşe yazarı O.Ü
Sual: Alışverişte hile yapmak, kandırmak, aldatmak dinimizce günah değil midir?
Cevap: İmâm-ı Gazâlî
hazretleri, Kimyâ-i se'âdet kitabında buyuruyor ki:
“Satış fiyatında hile yapmamalıdır. Peygamber
Efendimiz;
(Müslümanların, şehre mal getiren köylüleri karşılayıp
piyasa fiyatını gizleyerek, ucuz satın almalarını) men
buyurdu. Köylünün bu suretle yaptığı satıştan vazgeçmesi caizdir. Köylü ucuz
bir şey getirince, bunu karşılayarak, malı bana bırak, ben sonra yüksek fiyatla
satarım demekten de men buyurdu. Bir malın pahalı satılması için, herkesin
yanında, onu yüksek fiyatla satın almaktan da men buyurdu. Müşteriler, böyle
bir satış olduğunu anlarsa, satışı bozabilir. Piyasayı bilmeyenlere yüksek
fiyatla mal satmak da haramdır. Hattâ, acemi olup, ucuz satan veya pahalı
alanlar ile alışveriş etmemelidir. Bunlarla alışveriş sahih ve caiz ise de,
piyasadaki fiyatı bunlardan gizlemek günahtır.
Basra'da büyük bir tüccar vardı. İran'da bulunan
adamlarından biri, mektup yazarak, bu sene şeker kamışı verimli olmadı.
Başkaları duymadan, çok şeker al dedi. Tüccar da, çok şeker satın alıp, şeker
piyasadan çekilince, pahalı satarak, otuz bin dirhem gümüş kâr etti. Sonra,
düşünüp, şeker kamışlarına afet geldiğini Müslümanlardan saklayarak, onlara
hıyanet ettim, bu nasıl Müslümanlıktır deyip, otuz bin dirhemi, şekerlerini
almış olduğu kimselere götürdü. Her birine, bu para senindir dedi. Hiçbiri
almadı. Belki utanarak almamışlardır, din kardeşlerime hıyanet ettim, diyerek,
ertesi gün tekrar götürdü. Her birine yalvararak otuz bin dirhem gümüşü taksim
etti...
Müşteriye doğru söylemeli, hiç hile
etmemelidir. Malda bir arıza oldu ise, haber vermelidir. Malı, akraba veya
ahbabından, ona yardım olsun diye yüksek fiyatla aldı ise, müşterisine bunu
söyleyerek, doğru değerini bildirmelidir. Mesela, on lira etmeyen malı, on lira
vererek aldı ise, o malı satarken, on liraya aldığını söylememelidir. Ucuz
aldığı bir malın fiyatı yükselip pahalı satıyor ise, aldığı fiyatı
söylemelidir. Böyle misaller pekçoktur. Böyle hıyanetleri bilmeyerek yapan
çoktur. Hıyanetten kurtulmak için, herkes, kendine yapılmasını istemediği
şeyleri, başkalarına yapmamalıdır! Çünkü, aldatarak satmak, hıyanet ve
dolandırıcılık olur.”
