Ney de, bir çalgı aletidir
16/12/2021 Perşembe Köşe yazarı O.Ü
Ses çıkarmak için
kullanılan cansız cisimlere 'mizmar', çalgı aleti denir.
Sual: Ney bir çalgı
aleti midir, bunu, ilahilerde, dinî sözlerde veya şiirlerde kullanmak
uygun olur mu?
Cevap: Ses çıkarmak
için kullanılan cansız cisimlere Mizmar, çalgı aleti
denir. Gök gürlemesi, top, tüfek, baykuş, papağan, çalgı değildirler. Ses
çıkaran eğlence aletleri, davul, dümbelek, zilli maşa, ney, kaval, hep
çalgıdır. Çalgı, kendiliğinden ses çıkarmaz. Ses çıkarmak için, davula vurmak,
neyi, kavalı, üflemek lazımdır. Bunlardan çıkan ses, insanın değil, bu
çalgıların hasıl ettiği sesdir. İbni Abidînde deniyor ki:
“Lu’b, la’ib, lehv ve
abes, hepsi oyun ile vakit geçirmektir. Tavla ondört taş oynamak, bütün
çalgıları çalmak, dinlemek, raks, dans etmek, hokkabazlık, şaklabanlık etmek,
el çırpmak, hep oyun olup, tahrimen mekruhturlar. Devamlı yapılırsa veya
farzları yapmaya mâni olurlarsa, kumar ile yapılırsa, söz birliği ile haram
olurlar. Tef, kaval, ney çalmak ve dinlemek de böyledir. Hadis-i şerifte; (Her
türlü lehv haramdır. Yalnız, zevce ile oynamak, at ve silah ile talim, yarış
yapmak caizdir) buyuruldu.”
Merâkıl-felâhda ve
Tahtâvî şerhinde deniyor ki:
“Duanın ve her zikrin
sessiz olması efdaldir. Tarikatçıların yaptıkları gibi, raksetmek, dönmek, el
çırpmak, tef, dümbelek, ney, saz çalmak, söz birliği ile haramdır.”
Celâleddîn-i Rûmî
hazretleri, ney çalmadı, raks etmedi, dönmedi. Bunları, sonradan gelen cahiller
uydurdu. Hikmet yani fen, sanat, faydalı şeyler ve nasihat bildiren şiirler
yazmak ve sesle okumak helaldir. Şehvete ait şiirler okumak haramdır. Bunları
okumak kalbde nifak yapar. Üflemekle, vurmakla, temas veya tel ile çalınan
bütün çalgıları çalmak, dinlemek ve dinlemeye gitmek haramdır. Peygamber
efendimiz çalgı çalınan bir yere tesadüf ettiğinde, mübarek parmaklarını
kulaklarına tıkadılar. Kur’ân-ı kerimi, mevlidi, ezanı ve ilahileri çalgı
çalarken okumak veya çalgı aletleri ile okumak küfürdür. Haram bulunan şiirleri
okumak mekruh, teganni ile okumak ve fuhuş olanları okumak haramdır.
Berîka kitabında, Şeyhülislâm Ebüssü’ûd Efendi'nin fetvası yazılıdır. Bu fetvada helal ve haram olan teganniler bildirilmektedir. Çalgılar hakkında hiçbir şey yazılı değildir. Ney ve çalgı çalanların, bu fetvayı ileri sürmeleri, Ebüssü’ûd Efendi'ye iftira olmaktadır.
