İyi ve kötü huyları öğrenmek farzdır
17/12/2021 Cuma Köşe yazarı V.T
Her müminin, en önce,
Ehl-i sünnet îtikadını, kısaca öğrenmesi farzdır.
Veliyyüddin Efendi 98.
Osmanlı Şeyhülislâmıdır. 1095 (m. 1684)’de İstanbul Silivrikapı’da doğdu.
Medrese tahsilini tamamladıktan sonra müderrislik, kadılık, Anadolu, sonra
Rumeli kadıaskerliği, nihayet Şeyhülislâmlık makamına tayin edildi. 1182’de (m.
1768) vefat etti. Buyurdu ki:
Her müminin, en önce,
Ehl-i sünnet îtikadını, kısaca öğrenmesi farzdır. Bundan sonra, iki şey
öğrenmesi lâzım olur. Biri kalb için olan, ikincisi beden için lâzım olan
bilgidir. Beden için olan bilgi de ikidir. Biri yapacağı emirler, ikincisi
sakınacağı yasaklardır. Emirleri öğrenmek şöyle olur:
Sabah vakti, yeni
Müslüman olan kimsenin, öğle vakti gelince abdestin ve namazın farzlarını
öğrenmesi, hemen farz olur. Sünnetlerini öğrenmesi de sünnet olur. Akşam
olunca, akşâm namazının üç rekât olduğunu öğrenmesi farz olur. Ramazan gelince,
orucun farzlarını öğrenmesi farz olur. Zengin olunca, bir sene sonra, zekâtı
öğrenmesi farz olur. Haccı öğrenmesi, hacca gideceği zaman farz olur. İşte, her
şeyi zamanı gelince öğrenmesi farz-ı ayn olur. Meselâ evlenmek istediği zaman,
nikâh bilgilerini, kadın, erkek haklarını, kadınların özür hâllerini öğrenmesi
farz olur. Bir sanata, ticârete başlayınca, bunlardaki emir ve yasakları, fâizi
öğrenmesi lâzım olur. Hangi sanata başlayacaksa zamanın ona âit fen bilgilerini
de mektepte öğrenmesi farz olur. Haramları öğrenmek de, herkese başka türlü
farz olur. Meselâ, erkeklerin ipek giydiği bir yerde bulunanların, ipek
giymenin haram olduğunu öğrenmesi ve bilenlerin bilmeyenlere öğretmesi farz
olur.
Kalbe âit bilgileri,
yâni ilm-i ahlâk öğrenmek, her erkeğe ve kadına farz-ı ayndır. Meselâ (Hıkd)
“yâni kin bağlamak”, (Hased) [Başkasında bulunan nîmetim onda olmayıp, kendinde
olmasını istemektir. Onda olduğu gibi, kendisinde de olmasını istemek haset
değildir. Buna (Gıbta) etmek, imrenmek denir ki sevaptır], (Kibir) [Kendini
büyük bilmek, üstün görmektir. Kibirli olana karşı kendini büyük göstermek,
kibir olmaz. Sadaka vermek gibi sevap olur], (Sû'i zan) etmek [İyi insânı fena
bilmek] gibi şeylerin haram olduğunu öğrenmek, her mümine farz-ı ayndır...
Görülüyor ki, îmanı, yâni Ehl-i sünnet îtikatını kısaca öğrenmek ve iyi ve kötü huyları öğrenmek, farz-ı ayndır. Yâni, herkesin öğrenmesi farzdır. Abdesti, guslü, namazı ve orucu ve haramları da, her Müslümanın öğrenmesi farz-ı ayndır.
